Hoe ga je als zorgprofessional om met agressief gedrag bij cliënten met een LVB?

Werken met mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) vraagt om geduld, inlevingsvermogen én stevig professioneel handelen. Zeker wanneer een cliënt agressief gedrag vertoont, wordt er veel gevraagd van jou als zorgprofessional. Hoe blijf je rustig, hoe herken je de signalen op tijd – en hoe voorkom je dat de situatie escaleert?

In deze blog neem ik je mee in hoe je professioneel én menselijk blijft in dit soort situaties.

Leer om te begrijpen waar het gedrag vandaan komt

Het komt bijna niet voor dat agressie geen aanleiding heeft. Cliënten met een LVB vinden het vaak lastig om prikkels om zich heen te verwerken, zichzelf te reguleren en om goed te communiceren. Wat voor jou misschien als vanzelfsprekend of eenvoudig kan worden ervaren, kan voor zo'n persoon verwarring of frustratie veroorzaken. Deze gevoelens van onbegrip kunnen weleens omslaan naar een boze emotionele toestand of fysiek/verbaal agressief gedrag. Probeer om erachter te komen waar het gedrag vandaan komt en toon empathie. Empathie betekent overigens niet dat het grensoverschrijdende gedrag goedgekeurd moet worden, maar het laat zien dat je begrip hebt voor deze persoon en oprechte interesse toont in hoe iemand zich zo rot kan voelen.

Leer om de signalen van oplopende spanning te herkennen

Voordat er echt sprake is van agressie zijn er vaak hele duidelijke signalen van oplopende spanning. Dit is natuurlijk verschillend per persoon, maar veel voorkomende signalen zijn zichtbare fysieke onrust, verhoogde stem, prikkelbaar of kortaf reageren en vermijding of claimend gedrag. Dit zijn enkele signalen, maar als je er goed op let en ze op tijd leert te herkennen, kan je vaak al de-escalerend handelen.

Praktische tip om te de-escaleren

Allereerst is het heel belangrijk om zelf rustig te blijven! Jouw toon, jouw houding en de hoogte van jouw stem hebben een direct effect en dit kan de situatie verergeren. Let op jouw ademhaling, spreek op een rustig manier en houd een veilige, maar gepaste afstand.

Ten tweede is het goed om te benoemen wat er wordt gezien in de situatie, zoals het opmerken dat iemand boos of verdrietig is. Hierdoor voelt de desbetreffende persoon zich vaak gehoord en gezien. Dit op zichzelf kan al een beetje spanning wegnemen.

Bovendien is het wel belangrijk om de eigen veiligheid in acht te nemen en grenzen te stellen zonder te dreigen. Benoemen dat bepaald gedrag niet kan laat al zien dat er een grens is. Het is belangrijk om het gedrag af te keuren en niet de persoon.

Ook is het belangrijk in zo'n situatie om een keuze te geven. Het geven van een keuze geeft structuur en duidelijkheid, hier heeft de persoon baat bij. het geven van een keuze geeft ook een gevoel van controle. Zo geef je ook zelf de regie in de handen van de persoon.

Tot slot is het ook erg belangrijk om tijdig hulp in te schakelen. Het begrip dat je er als zorgprofessional niet alleen voor staat is onmisbaar. Het gaat in de praktijk weleens mis dat professionals niet op tijd om hulp vragen. Samen zorgen we voor elkaar en kunnen we voor anderen zorgen.

Nazorg en reflectie

Een agressie incident heeft vervelende gevolgen zowel fysiek als mentaal, daarom is het belangrijk om na zo'n incident even stil te staan bij de situatie. Neem na afloop als het mogelijk is een gesprek met de cliënt om te peilen hoe hij de situatie heeft ervaren en wat er anders kan. Het is belangrijk om dan ook te reflecteren met collega's over de situatie en hoe het de volgende keer anders kan. Het belangrijkste is toch wel om jezelf niet te vergeten in die situatie. Het is normaal om soms je te schamen, je angstig te voelen of boos te zijn over de situatie, bespreek daarom juist jouw emoties zodat je het ook weer kunt loslaten.

Voorkomen is beter dan genezen

Agressie kan je niet altijd voorkomen, maar om samen te vatten kan je de kans verkleinen door de cliënt en zijn triggers goed te kennen, door te werken met structuur en duidelijk te zijn in jouw communicatie. Het is nooit makkelijk om om te gaan met agressie, maar hoe jij ermee omgaat kan het verschil maken tussen escalatie of juist verbinding.

Het is natuurlijk altijd mogelijk om met ons in contact te komen over soortgelijke incidenten of om met ons in gesprek te gaan over hoe het eventueel anders kan. Bovendien is het ook mogelijk om een weerbaarheidstraining te volgen om meer zelfvertrouwen te hebben en om steviger in je schoenen te staan.